Informatieborden

In dit pand begon Ate Rienks Posthumus aan het eind van de 19e eeuw een wagenmakerij. In het Fries werd hij Atte genoemd, wat de naam voor het pand verklaart. Zijn zoon Jan Ate zette het bedrijf voort en werd daarom Jan Attebaes genoemd. Hij maakte in het begin vooral boerenwagens en rijtuigen. Later werden er ook fietsen verkocht, gerepareerd en banden geplakt en kon je er een solex huren. In het linker pand begon Jan's broer Rienk een smederij, waar hij onder andere de hoeven van paarden bekapte en besloeg met hoefijzers.

Op deze plaats stond een huisje dat ’t kapteinshúske’ werd genoemd. Hier woonde namelijk voorheen een kapitein van een kofschip. Het karak¬teristieke pand werd gebouwd in 1711. In 1928 begon Anne Reekers er een kapsalon. De mannen van het dorp kwamen hier niet alleen om geknipt en geschoren te worden maar ook om de laatste nieuwtjes uit te wisselen en te dammen. Omdat het ook een ontmoetingsplek was kreeg de salon de naam ‘De Hang’. Het monumentale pand was in slechte staat en later ook niet meer bewoond. Nadat er in de nieuwjaarsnacht van 1987 brand was g

Dit in 1742 gebouwde pand is altijd een woonhuis geweest. De naam van het huis zal ontstaan zijn doordat de dorpsbewoners het witgeverfde pand zo zijn gaan noemen. Het is een rijksmonument met aan de voorkant een topgevel. In de 18e eeuw waren er meer van dit soort gevels in de Midstrjitte. Dit blijkt ook uit een tekening van Jan Bulthuis, gemaakt omstreeks 1790. Het dorp beleefde in die tijd, door de scheepvaart en scheepsbouw, een grote economische bloei en was welvarend. Het had een boterwaag en een jaarmarkt, wat privileges zijn die eigenlijk bij een stad horen. Er was toen al bestratin

Cornelis Visser begon in 1894 een bakkerij aan de Dwerssteech, in het pand dat nu De Flearstift heet. In 1908 liet hij hier dit nieuwe woonhuis met winkel en bakkerij bouwen. Achter het pand bevond zich de opslag-schuur waar veel kinderen stiekem de ton met krenten wisten te vinden. In die tijd waren er wel vijf bakkers in Woudsend, waarbij vooral het geloof de keuze van de klanten bepaalde. De zonen van Cornelis namen het bedrijf over. Jappie bakte voornamelijk en Dickie ging met de bakkers waren bij de klanten langs, het zogenaamde ‘suteljen’. Nu is Fedde, de zoon van Dickie,

In 1912 was hier het woonhuis en bakkerij gevestigd van Sjoerd van der Werf, één van de vijf bakkers in Woudsend. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Lucas, die samen met zijn vrouw (door haar naam) bekend stond als ‘Lucas-Harmke’. In 1953 besloot Lucas de bakkerij uit te breiden met een ijsmakerij, die eerst was ondergebracht in de woonkeuken. In de voorkamer werd een loket gemaakt voor de ijsverkoop. Door het enorme succes volgde een fikse uitbreiding van de ijsfabriek en werd in 1960 het bakkerijgedeelte afgestoten. In 1975 kwam er een einde aan de ijsfabriek en w

‘De bakker met de hoge stoep’. Zo werd de bakkerij genoemd die vanaf begin vorige eeuw in dit pand heeft gezeten. Het was één van de vijf bakkerijen van Woudsend, die elk hun eigen klantenkring hadden. De eerste bakker in dit pand was Prins, daarna Wiersma en tenslotte bakker De Koe. Na 1945 is het pand verkocht aan de familie Bergsma die er een touw- en klompenwinkel in begon, later over genomen door de familie Douma. In 1959 is de winkel gestopt en vanaf dat jaar als woning in gebruik genomen. In 2000 werd de huidige voorgevel aangebracht, maar de hoge stoep blee

Deze boerderij is in 1844 gebouwd als melkveehouderij, waar de familie Zandstra jarenlang heeft gewoond. Destijds stond de boerderij aan de rand van het dorp en lag er weiland achter het bedrijf tot aan de Sleattemermar. Later is het ook nog een kampeerboerderij geweest van de familie Stilma. In 1950 vestigde zich hier het familiebedrijf van Sjoerd de Jong, een allround transportbedrijf in onder andere vee, meubels, verhuizingen en opslag. De zonen van Sjoerd hebben het bedrijf voortgezet. In 1995 verhuisde het bedrijf naar nieuwbouw aan de Vosseleane.

Op deze plek bevond zich een boterwaag, waar boter, kaas en ook wol gewogen werden voor de handel. De Waag was het middelpunt van de economische bedrijvigheid in het dorp. De handel floreerde vooral in de 17e en 18e eeuw. Aan het eind van de 19e eeuw liep de boterhandel terug door geknoei met de kwaliteit van de boter en de opkomst van margarine. In 1889 werden in de waag nog 700 (vierde) vaten boter en 97 ton kaas verkocht. In 1897 was dit al afgenomen tot 57 (vierde) vaten boter en 23 ton kaas. Toen in 1903 de Woudsender zuivelfabriek werd geopend betekende dit het einde van de waag.

In 1860 werd de eerste brug over de rivier de Ie aangelegd. Deze houten brug was smal en voorzien van petroleumlampen. Lopend over de naastgelegen steiger kon de brug open en dicht worden geduwd. In de twintiger jaren werd de brug vervangen door een stalen exemplaar met betonnen brughoofden. Nadat in 1945 de Duitsers de brug opbliezen kwam er een oude trambrug voor in de plaats. Met een kruk kon die worden opengedraaid. In 1975 werd de huidige Hellingbrug met elektrische bediening aangelegd. Tot de sluiting van het Verzekeringskantoor was de brug hét punt van samenkomst voor de gepen

De rij van zeven knechtenwoningen aan de doodlopende steeg (gloppe) vormen voor Nederland, samen met de in 1719 gebouwde houtzaagmolen De Jager met zaagschuur, droogloods, balkgat en molenaarshuis, een uniek ensemble. Het ge-heel herinnert aan de scheepsbouw van Woudsend in de 18e eeuw. De woningen zijn van grote sociale betekenis doordat ze een idee geven van de minisamenleving die het molenerf bewoonde. Bovendien zijn ze een vroeg voorbeeld van door industriëlen gestichte personeelswoningen. Door de bewaarde hoofdvorm, gevel-opzet en details zijn ze herkenbaar als een samenhangende r

De huidige kerk is gebouwd in 1837 en is een ‘waterstaatskerk’ in Neo-classicistische stijl. Rijkswaterstaat verleende namelijk onder voor-waarden subsidie en hield toezicht op de bouw. De naam Karmel komt van de Karmelieten, een monniksorde die op deze plek in 1337 een klooster stichtte. Na de reformatie in 1580 werd de kerk door de protestanten in gebruik genomen. De oude kloosterkerk werd in 1660 vervangen door een nieuw gebouw. Deze kerk was echter slecht gebouwd en is al in 1837 vervangen door het huidige gebouw. Het is een rijksmonument en ook het pijporgel van Bakker en T

In dit pand werd vroeger het vee geslacht dat uit nood en met spoed moest worden gedood. Vaak was het dier ziek of gewond. Het werd geveld met een schietijzer en aan een haak gehangen. Na de slacht werd het vlees gekeurd. Het was prima te eten, maar niet geschikt voor verkoop in de winkel. Slager Dix Nicolai was hier jarenlang de noodslachter. Als hij ging slachten kreeg de dorpsomroeper de op-dracht om door het dorp aan te kondigen dat men goed en goedkoop noodslacht-vlees kon kopen. ‘Amer meinimme!’ (emmer meenemen) was dan altijd zijn kreet. Even later stond het hier vol met

De doopsgezinde broederschap stichtte in 1722 een kerk (vermaning) op dezelfde plaats waar eerder werd gekerkt in een houten schuur. Dit schuilkerkje was vanaf de Waechswȃl achter een schutting of haag verscholen en aan de Midstrjitte door een woonhuis aan het zicht onttrokken. In 1858 werd het kerkje grotendeels afgebroken en vervangen. De gecombineerde doopsgezinde gemeenten Woudsend en Balk verkochten het gebouw in 1967. Twee jaar later werd het de locatie van restaurant ’t Ponkje. Bij de verbouwing is het interieur zoveel mogelijk bewaard gebleven. Jaarlijks wordt er op de eerste

Het fraaie pand van dit horecabedrijf is gebouwd in 1849 en heeft door de unieke locatie een grote bekendheid. Toen rond 1865 de brug en de weg naar Gaasterland waren aangelegd, was het voor veel reizigers een ideale pleisterplaats. In 1883 werd het aanbevolen als ‘Herberg en Logement met voorplein, doorreed, pakhuis, bergplaats en stalling voor 40 paarden, op een ideale plaats aan vaarwater de Ee, met aanlegplaats voor stoomboten. Nog steeds is Café-Restaurant De Watersport met het terras aan de Ie een geliefde plek voor de toeristen en ook voor de eigen Woudsenders.

Tot 1864 was Woudsend uitsluitend over water te bereiken. Eén van de toegangs-vaarten was de Weisleat. Deze vaart liep vanaf de Wâldseinster Rakken met een grote bocht langs het dorp tot aan de Fokkesleat, een verbindingsvaart tussen de Hegemermar en de Sleattemermar. Bij Waterloo, het kruispunt van deze water-wegen, stond een herberg voor schippers en een uitspanning waar trekschuit-paarden konden uitrusten. In 1906 werd een wipbrug over de Weisleat aangelegd waardoor het buurtschap Yndyk over de weg bereikbaar was geworden.Rond 1950 is de Weisleat gedempt en kon er een breder

In dit herenhuis, gebouwd in 1810, woonde Age Hylkes Tromp, een van de oprichters en eerste directeur van de Onderlinge Brandwaarborg-maatschappij van Woudsend anno 1816 (later Woudsend Verzekeringen genoemd). In de beginjaren van de verzekeringsmaatschappij had Tromp er kantoor aan huis. Ook is hier de eerste polis ondertekend. In 1936 werd het huis aangekocht door de Sint Michaël-parochie en is het door pastoor Welsing in gebruik genomen als pastorie. Hij ging er wonen met een huishoudster en een ‘belmeisje’. In 1976 werd het pand door de parochie verkocht. Het herenhuis

In dit pand was de boek- en papierhandel van Jelle Bruinsma gevestigd, die ook postbesteller was. Jelle verkocht er naast ansichtkaarten ook rookartikelen. Poppe Reijenga nam samen met zijn vrouw Margje de zaak over. Zij runde de winkel met tabak- en papierwaren en Poppe begon er zijn herenkapsalon. Hij knipte en schoor er niet alleen, hij verkocht ook scheermesjes en Philips scheerapparaten. Voor de winkel was een bushalte van autobedrijf 'De Zuidwesthoek' uit Balk. Daardoor kon de kapper in het oog houden wie er vertrok of aankwam. Maar ook de gepensio-neerden, als ware dorpsjourn

Dit statige, robuuste hoge huis is een rijksmonument en beeldbepalend voor de oude dorpskern. Het pand is begin 19e eeuw gebouwd. De eigenaar was toen Jan Solkes Tromp, wethouder, koopman en reder van een aantal kofschepen. In 1875 kochten de gebroeders Sjoerd en Theunis Heeg het pand en begonnen er stoomolieslagerij 'De Vlasbloem'. In de hoogtijdagen werkten er wel 40 man in ploegendienst. In 1921 was het gedaan met de olieslagerij. 'It hege hûs' is daarna door een tweetal families bewoond. Aan de achterkant was eerder nog de Woudsender zeilschool van de Amsterdamse f

In 1923 is door het bestuur van de Rooms-Katholieke Kerk de lagere school Sint Bonifatius opgericht. Ook werd voor de hoofdonderwijzer de naast¬liggende woning aan de Iewâl gekocht. Het was een kleine school met twee lokalen en ook twee onderwijzers. De school en het ommuurde schoolplein was door een steeg met toegangshek bereikbaar. Het gehele complex is in de stijl van de Amsterdamse school ontworpen en is dan ook van cultuurhistorische waarde. Omdat het pand te klein werd voor het aantal leerlingen verhuisde de school in 1976 naar een nieuw gebouw aan de Melchior Clantstrjitte.

Eind 19e eeuw woonde hier Rintje de Jong, winkelier, kaas- en boter-koopman. In 1898 kocht Johannes Feenstra het pand. Hij verkocht kruideniers- en grutterswaren maar ook galanterieën (huishoudelijke artikelen). Daarnaast was hij meelhandelaar en ook nog herenkapper. Later werd de voorgevel van het pand verbouwd en nam zijn zoon de zaak over. Rond 1940 kocht Pieter Tolsma de zaak en werd het een kruide­nierswinkel met de merknaam VéGé. Tolsma en zijn vrouw spraken elkaar aan met 'heit' en 'mem'. Ze moderniseerden de winkel tot een kleine supermarkt die

Dit pand is in 1805 gebouwd en werd in 1832 bewoond door schipper Willem Abes Pot. In de twintigste eeuw werd het de kruidenierswinkel van Hisse en Afke Lyklema. Mevrouw Lyklema en haar dochter Jantsje bestierden de kruidenierswinkel, zoals veel vrouwen in die tijd. Hisse handelde in granen en veevoer en was tevens depothouder van de CAF. Later was hier de pottenbakkerij van Hannie Mein, een bekende keramiste uit Utrecht. Tevens was er een galerie gevestigd met werken van friese kunstenaars .

In 1856 stond dit huis hier al. Per 1 mei 1911 kwam de 'Burgerhuizing & Turfhok' op naam van Sijmen Langeraap. Bij taxatie werd het pand destijds gesteld op een waarde van 2.300,- gulden. Sijmen verkocht het huis later aan zijn broer Jentsje, die met zijn vrouw Foek hier een kruidenierswinkel annex groentehandel begon. Het pand stond in Woudsend dan ook bekend als 'het winkeltje van Jentsje-Foek'. De jeugd kwam hier vaak voor snoep, zoals ‘prik swiethout’ en ‘sintse drop’. Ook de halve ijsjes die in dit winkeltje te koop waren voor 5 cent, waren b

In 1860 liet drukkerij Spandouw, die ook uitgever van ansichtkaarten was, het pand verbouwen tot winkel. Vanaf die datum is de gevel onveranderd. In 1910 vestigde Luitzen Nijdam hier een manufacturenzaak. Nijdam was voorheen scheepsbouwer op de Noorderwerf te Woudsend. In 1898 raakte zijn been bekneld en werd het vervangen door een houten been. Noodgedwongen moest hij zijn werf opgeven en begon met succes met de verkoop van textiel, confectie en kledij.  Zijn zoon Lolke volgde hem op en breidde de zaak verder uit als 'Textiel en Woninginrichting'.

In 1580 wordt bij de beschrijving van eigendommen van het Karmelietenklooster melding gemaakt van een 'wijndtmolen'. Deze molen werd later vervangen door een standerdmolen. In de tweede helft van de 17e eeuw werd de huidige molen gebouwd. Van 1849-1959 was de molen in het bezit van de Duitse molenaars-familie Siegert. Door een ongeluk van de laatste molenaar werd de molen verkocht aan de toenmalige gemeente Wymbritseradiel en gebruikt als opslagplaats. Vanaf 1995 wordt de molen, na gerestaureerd te zijn, bediend door een beroepsmolenaar. De molenaarswoning is toen ook weer als winke

Een oude gevelsteen, bewaard in het Fries Museum, laat zien dat hier al voor 1894 een bakkerij stond. Vanaf ca. 1895 tot 1908 was Cornelis Visser er bakker. Uit de notulen van het Nut van het Algemeen blijkt dat op 10 februari 1908 besloten is op deze plaats een nutsbewaarschool op te richten, ter bescherming van het openbaar onderwijs. In 1909 startte de school met 33 leerlingen. De school diende ook voor de 'jongelieden' als nutsbibliotheek. Het muziekkorps 'De Stȃnfries' hield er repe-tities en de Apostolische gemeente gebruikte het gebouw als kerk. In 1933 moest het ope

Nog niet zo lang geleden lag dit 19-eeuwse pakhuis aan het water de Weisleat. In die tijd ging het vrachtvervoer grotendeels over water. De vrachtschepen meerden aan langs de kade, zodat de vracht zonder veel gesjouw in het pakhuis kon worden opgeslagen. Hisse Lyklema had hier zijn handel in granen en veevoer. Zijn vrouw Afke en dochter Jantje hadden een kruidenierswinkeltje in de Midstrjitte. Later heeft Siemen Jellema het pakhuis overgenomen voor opslag van brandstof en veevoer. De boven¬verdieping is nog als jeugdsoos ‘De Hinnematte’ in gebruik geweest.

Woudsend had al in 1851 een (hulp)postkantoor aan de Fermaningsteech. In 1910 werd dit nieuwe postkantoor met woning opgeleverd. Het kantoor verzorgde toen niet alleen de post, maar ook telegrammen en betalingen voor bijvoorbeeld pen-sioen. Ook fungeerde het tot 1957 als telefooncentrale. De telefoniste maakte handmatig de verbinding en noteerde de duur van het gesprek. In 1972 werd het postkantoor van Woudsend opgeheven. In het pand is eerst een pannenkoekenhuis geopend met de naam ‘de Posthoorn’. Later is het een pizzeria geweest.

Deze parochiekerk is in 1792 gebouwd als schuilkerk zonder toren. De kerk was ommuurd om deze aan het zicht vanaf de straat te onttrekken. Het is nog de enige overgebleven rooms-katholieke schuilkerk in het bisdom Leeuwarden-Groningen en de oudste rooms-katholieke kerk van Friesland. Bijzonder is de eerste steen in de zuidmuur, waarvan de hoofdletters van de tekst in Romeinse cijfers het jaartal 1792 vormen. In 1933 werd de kerk verbouwd en voorzien van een toren. Er ontstond tevens ruimte voor een portaal, doopkapel en biechtstoel.  Het interieur van de kerk is bijzonder door het monu

Dit huis is gebouwd in 1850. Slager Jacobus Bleeker stond er in 1908 ingeschreven als keurmeester bij de Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees. Popke Pruiksma startte hier in 1909 zijn slagerij met winkel. In 1919 werd de slagerij door-verkocht aan Pier de Jong, die getrouwd was met Marijke, de dochter van Pruiksma. Popke, de zoon van Pier, nam de zaak over samen met zijn vrouw Anna de Vries. Popke overleed in 1963 op jonge leeftijd, waarna Anne met behulp van andere slagers tijdelijk de zaak voortzette. Het pand is verkocht en daarna als woonhuis ingericht.

Vanaf 1862 was in dit pand een slijterij gevestigd van de familie Westra. Naast alle soorten wijn en sterke drank verkocht men ook eigengemaakt bier en gazeuse. Dit laatste zat in speciale kogelflessen, met een glazen knikker als afsluiting. Ook maakte de familie hun eigen, tot ver buiten het dorp beroemde Woudsender beren-burg volgens een (nog steeds) geheim recept. Na het overlijden van vader Hooite runden de gezusters Aukje en Hitje Westra de slijterij. Het waren zeer excentrieke dames die op zondagen in hun ‘hofauto’ met chauffeur eropuit trokken, soms ook om te winkelen. In

In 1908 werd hier de dorpssmederij van Lieuwe Bruinsma gevestigd. De smid van destijds maakte van ijzer allerlei voorwerpen door het metaal flink te verwarmen en daarna op het aambeeld in de gewenste vorm te slaan. Hij maakte en repareerde vooral boerengereedschap en besloeg ook de paarden. De smederij werd door Bekema overgenomen en in 1964 door Johannes Kuipers. Toen de ruimte te klein werd verhuisde het bedrijf naar de Koetshúsleane en later naar de Vosseleane. Jan Plantinga begon daarna in de oude smederij een handel in klompen en brandstof. Het pand werd verkocht en in gebruik g

Begin 1916 constateerde Woningstichting Woudsend dat er grote behoefte was aan woningen voor vijf arbeidersgezinnen die dakloos dreigden te worden. De toen-malige gemeente Wymbritseradiel subsidieerde de realisatie van acht woningen. Met toestemming van de Gedeputeerde Staten van Friesland werd 'in het belang der volkshuisvesting' een perceel gekocht van H.M. Tromp. Tijdens de bouw werd een uit rode steen gebeeldhouwde Petrus met hemelsleutel gevonden. Waar schijn-lijk is deze steen afkomstig van het karmelietenklooster dat van 1337–1593 op de plek van de huidige kerk 'De

In dit pand begon Binne Westerhof eind 19e eeuw een koperslagerij. Hij maakte o.a. emmers, melkbussen en waterbakken. Later verkocht hij ook fietsen met gratis fietsrijles. Rond 1913 schafte zoon Jille samen met herbergier Herro Kraan de eerste auto van Woudsend aan. Deze auto verhuurden ze ook. Jille begon ook een autogarage en winkel. Na de oorlog breidde hij de zaak verder uit als installatie-bedrijf en verkoop van bruin- en witgoed. Zijn zonen Binne en Jaap namen het bedrijf over. In 1953 vertrok Binne met de garage naar de Vosseleane.

In 1918  opende Jacob S. Finnema, de zoon van een skûtsjeschipper, in dit pand, waar eerder de postbode Bruinsma woonde,  een winkel in touw, ijzerwaren en boerengereedschap. Vanwege de in die tijd  groeiende mechanisatie richtte hij zijn pijlen steeds meer op het electrisch gebied. Hij werd na allerlei opleidingen Erkend Installateur bij de Coöperatieve Electrische Cenntrale in Woudsend en later ook Erkend Waterfitter.  Samen met zijn zoon Dirk en diens vrouw Baukje zette hij het bedrijf voort. In 1959 werd de er naast gesitueerde winkel in huishoudelijke art

Deze panden zijn gebouwd in 1761, wat ook te zien is aan het nokanker. Ze zagen toen uit op het water van de Ald Wyk. Een deel van deze wijk was vroeger een kolk voor het opslaan van boomstammen voor houtzaag­molen De Jager. Begin 1900, toen de Ald Wyk al was gedempt, kon men ook nog ‘genieten’ van de mestvaalt op de Iewâl, die hoorde bij de naast­liggende boerderij. De twee huizen zijn samengevoegd en nu als één woning in gebruik. Omdat de buitenkant intact is gebleven heeft het geheel de status van rijksmonument gekregen.

Dit pand is in de vorige eeuw een aantal keren verkocht volgens de koopakten als ‘woon- en winkelhuis in de buren met een bleekveld en een vrije uitgang naar De Kamp’. Het was eerst een groentewinkel en vanaf 1919 kwam het pand in handen van een barbier. Vanaf 1926 tot 1944 werd het weer een winkel toen een koopman het kocht en er een kaas- ensnoepwinkel in begon. Daarna is het pand vooral in gebruik geweest als woonhuis. Vanaf 2013 is het nog gedurende acht jaar opnieuw een snoepwinkeltje geweest met de prachtige naam ‘Ghenoeghet U, Comt alle Weder’.