Monumentale panden

Het fraaie pand van dit horecabedrijf is gebouwd in 1849 en heeft door de unieke locatie een grote bekendheid. Toen rond 1865 de brug en de weg naar Gaasterland waren aangelegd, was het voor veel reizigers een ideale pleisterplaats. In 1883 werd het aanbevolen als ‘Herberg en Logement met voorplein, doorreed, pakhuis, bergplaats en stalling voor 40 paarden, op een ideale plaats aan vaarwater de Ee, met aanlegplaats voor stoomboten. Nog steeds is Café-Restaurant De Watersport met het terras aan de Ie een geliefde plek voor de toeristen en ook voor de eigen Woudsenders.

In dit herenhuis, gebouwd in 1810, woonde Age Hylkes Tromp, een van de oprichters en eerste directeur van de Onderlinge Brandwaarborg-maatschappij van Woudsend anno 1816 (later Woudsend Verzekeringen genoemd). In de beginjaren van de verzekeringsmaatschappij had Tromp er kantoor aan huis. Ook is hier de eerste polis ondertekend. In 1936 werd het huis aangekocht door de Sint Michaël-parochie en is het door pastoor Welsing in gebruik genomen als pastorie. Hij ging er wonen met een huishoudster en een ‘belmeisje’. In 1976 werd het pand door de parochie verkocht. Het herenhuis

In dit pand was de boek- en papierhandel van Jelle Bruinsma gevestigd, die ook postbesteller was. Jelle verkocht er naast ansichtkaarten ook rookartikelen. Poppe Reijenga nam samen met zijn vrouw Margje de zaak over. Zij runde de winkel met tabak- en papierwaren en Poppe begon er zijn herenkapsalon. Hij knipte en schoor er niet alleen, hij verkocht ook scheermesjes en Philips scheerapparaten. Voor de winkel was een bushalte van autobedrijf 'De Zuidwesthoek' uit Balk. Daardoor kon de kapper in het oog houden wie er vertrok of aankwam. Maar ook de gepensio-neerden, als ware dorpsjourn

Vroeger was het postkantoor erg belangrijk voor de communicatie. De lokale telefooncentrale was daar en veel berichten gingen per brief(kaart). Telegrammen voor een spoedbericht en ook voor financiële transacties was men aangewezen op het postkantoor.

Dit statige, robuuste hoge huis is een rijksmonument en beeldbepalend voor de oude dorpskern. Het pand is begin 19e eeuw gebouwd. De eigenaar was toen Jan Solkes Tromp, wethouder, koopman en reder van een aantal kofschepen. In 1875 kochten de gebroeders Sjoerd en Theunis Heeg het pand en begonnen er stoomolieslagerij 'De Vlasbloem'. In de hoogtijdagen werkten er wel 40 man in ploegendienst. In 1921 was het gedaan met de olieslagerij. 'It hege hûs' is daarna door een tweetal families bewoond. Aan de achterkant was eerder nog de Woudsender zeilschool van de Amsterdamse f

Eind 19e eeuw woonde hier Rintje de Jong, winkelier, kaas- en boter-koopman. In 1898 kocht Johannes Feenstra het pand. Hij verkocht kruideniers- en grutterswaren maar ook galanterieën (huishoudelijke artikelen). Daarnaast was hij meelhandelaar en ook nog herenkapper. Later werd de voorgevel van het pand verbouwd en nam zijn zoon de zaak over. Rond 1940 kocht Pieter Tolsma de zaak en werd het een kruide­nierswinkel met de merknaam VéGé. Tolsma en zijn vrouw spraken elkaar aan met 'heit' en 'mem'. Ze moderniseerden de winkel tot een kleine supermarkt die

Dit pand is in 1805 gebouwd en werd in 1832 bewoond door schipper Willem Abes Pot. In de twintigste eeuw werd het de kruidenierswinkel van Hisse en Afke Lyklema. Mevrouw Lyklema en haar dochter Jantsje bestierden de kruidenierswinkel, zoals veel vrouwen in die tijd. Hisse handelde in granen en veevoer en was tevens depothouder van de CAF. Later was hier de pottenbakkerij van Hannie Mein, een bekende keramiste uit Utrecht. Tevens was er een galerie gevestigd met werken van friese kunstenaars .

In 1856 stond dit huis hier al. Per 1 mei 1911 kwam de 'Burgerhuizing & Turfhok' op naam van Sijmen Langeraap. Bij taxatie werd het pand destijds gesteld op een waarde van 2.300,- gulden. Sijmen verkocht het huis later aan zijn broer Jentsje, die met zijn vrouw Foek hier een kruidenierswinkel annex groentehandel begon. Het pand stond in Woudsend dan ook bekend als 'het winkeltje van Jentsje-Foek'. De jeugd kwam hier vaak voor snoep, zoals ‘prik swiethout’ en ‘sintse drop’. Ook de halve ijsjes die in dit winkeltje te koop waren voor 5 cent, waren b

In 1860 liet drukkerij Spandouw, die ook uitgever van ansichtkaarten was, het pand verbouwen tot winkel. Vanaf die datum is de gevel onveranderd. In 1910 vestigde Luitzen Nijdam hier een manufacturenzaak. Nijdam was voorheen scheepsbouwer op de Noorderwerf te Woudsend. In 1898 raakte zijn been bekneld en werd het vervangen door een houten been. Noodgedwongen moest hij zijn werf opgeven en begon met succes met de verkoop van textiel, confectie en kledij.  Zijn zoon Lolke volgde hem op en breidde de zaak verder uit als 'Textiel en Woninginrichting'.

Een oude gevelsteen, bewaard in het Fries Museum, laat zien dat hier al voor 1894 een bakkerij stond. Vanaf ca. 1895 tot 1908 was Cornelis Visser er bakker. Uit de notulen van het Nut van het Algemeen blijkt dat op 10 februari 1908 besloten is op deze plaats een nutsbewaarschool op te richten, ter bescherming van het openbaar onderwijs. In 1909 startte de school met 33 leerlingen. De school diende ook voor de 'jongelieden' als nutsbibliotheek. Het muziekkorps 'De Stȃnfries' hield er repe-tities en de Apostolische gemeente gebruikte het gebouw als kerk. In 1933 moest het ope

Dit pand is in de vorige eeuw een aantal keren verkocht volgens de koopakten als ‘woon- en winkelhuis in de buren met een bleekveld en een vrije uitgang naar De Kamp’. Het was eerst een groentewinkel en vanaf 1919 kwam het pand in handen van een barbier. Vanaf 1926 tot 1944 werd het weer een winkel toen een koopman het kocht en er een kaas- ensnoepwinkel in begon. Daarna is het pand vooral in gebruik geweest als woonhuis. Vanaf 2013 is het nog gedurende acht jaar opnieuw een snoepwinkeltje geweest met de prachtige naam ‘Ghenoeghet U, Comt alle Weder’.

Deze panden zijn gebouwd in 1761, wat ook te zien is aan het nokanker. Ze zagen toen uit op het water van de Ald Wyk. Een deel van deze wijk was vroeger een kolk voor het opslaan van boomstammen voor houtzaag­molen De Jager. Begin 1900, toen de Ald Wyk al was gedempt, kon men ook nog ‘genieten’ van de mestvaalt op de Iewâl, die hoorde bij de naast­liggende boerderij. De twee huizen zijn samengevoegd en nu als één woning in gebruik. Omdat de buitenkant intact is gebleven heeft het geheel de status van rijksmonument gekregen.

In 1918  opende Jacob S. Finnema, de zoon van een skûtsjeschipper, in dit pand, waar eerder de postbode Bruinsma woonde,  een winkel in touw, ijzerwaren en boerengereedschap. Vanwege de in die tijd  groeiende mechanisatie richtte hij zijn pijlen steeds meer op het electrisch gebied. Hij werd na allerlei opleidingen Erkend Installateur bij de Coöperatieve Electrische Cenntrale in Woudsend en later ook Erkend Waterfitter.  Samen met zijn zoon Dirk en diens vrouw Baukje zette hij het bedrijf voort. In 1959 werd de er naast gesitueerde winkel in huishoudelijke art

In dit pand begon Binne Westerhof eind 19e eeuw een koperslagerij. Hij maakte o.a. emmers, melkbussen en waterbakken. Later verkocht hij ook fietsen met gratis fietsrijles. Rond 1913 schafte zoon Jille samen met herbergier Herro Kraan de eerste auto van Woudsend aan. Deze auto verhuurden ze ook. Jille begon ook een autogarage en winkel. Na de oorlog breidde hij de zaak verder uit als installatie-bedrijf en verkoop van bruin- en witgoed. Zijn zonen Binne en Jaap namen het bedrijf over. In 1953 vertrok Binne met de garage naar de Vosseleane.

Begin 1916 constateerde Woningstichting Woudsend dat er grote behoefte was aan woningen voor vijf arbeidersgezinnen die dakloos dreigden te worden. De toen-malige gemeente Wymbritseradiel subsidieerde de realisatie van acht woningen. Met toestemming van de Gedeputeerde Staten van Friesland werd 'in het belang der volkshuisvesting' een perceel gekocht van H.M. Tromp. Tijdens de bouw werd een uit rode steen gebeeldhouwde Petrus met hemelsleutel gevonden. Waar schijn-lijk is deze steen afkomstig van het karmelietenklooster dat van 1337–1593 op de plek van de huidige kerk 'De

In 1908 werd hier de dorpssmederij van Lieuwe Bruinsma gevestigd. De smid van destijds maakte van ijzer allerlei voorwerpen door het metaal flink te verwarmen en daarna op het aambeeld in de gewenste vorm te slaan. Hij maakte en repareerde vooral boerengereedschap en besloeg ook de paarden. De smederij werd door Bekema overgenomen en in 1964 door Johannes Kuipers. Toen de ruimte te klein werd verhuisde het bedrijf naar de Koetshúsleane en later naar de Vosseleane. Jan Plantinga begon daarna in de oude smederij een handel in klompen en brandstof. Het pand werd verkocht en in gebruik g

Nog niet zo lang geleden lag dit 19-eeuwse pakhuis aan het water de Weisleat. In die tijd ging het vrachtvervoer grotendeels over water. De vrachtschepen meerden aan langs de kade, zodat de vracht zonder veel gesjouw in het pakhuis kon worden opgeslagen. Hisse Lyklema had hier zijn handel in granen en veevoer. Zijn vrouw Afke en dochter Jantje hadden een kruidenierswinkeltje in de Midstrjitte. Later heeft Siemen Jellema het pakhuis overgenomen voor opslag van brandstof en veevoer. De boven¬verdieping is nog als jeugdsoos ‘De Hinnematte’ in gebruik geweest.

Woudsend had al in 1851 een (hulp)postkantoor aan de Fermaningsteech. In 1910 werd dit nieuwe postkantoor met woning opgeleverd. Het kantoor verzorgde toen niet alleen de post, maar ook telegrammen en betalingen voor bijvoorbeeld pen-sioen. Ook fungeerde het tot 1957 als telefooncentrale. De telefoniste maakte handmatig de verbinding en noteerde de duur van het gesprek. In 1972 werd het postkantoor van Woudsend opgeheven. In het pand is eerst een pannenkoekenhuis geopend met de naam ‘de Posthoorn’. Later is het een pizzeria geweest.

In 1923 is door het bestuur van de Rooms-Katholieke Kerk de lagere school Sint Bonifatius opgericht. Ook werd voor de hoofdonderwijzer de naast¬liggende woning aan de Iewâl gekocht. Het was een kleine school met twee lokalen en ook twee onderwijzers. De school en het ommuurde schoolplein was door een steeg met toegangshek bereikbaar. Het gehele complex is in de stijl van de Amsterdamse school ontworpen en is dan ook van cultuurhistorische waarde. Omdat het pand te klein werd voor het aantal leerlingen verhuisde de school in 1976 naar een nieuw gebouw aan de Melchior Clantstrjitte.